Assembly Election 2023- पाच राज्यांतील विधानसभा निवडणुकांच्या तारखा जाहीर; 3 डिसेंबरला मतमोजणी

मध्य प्रदेश, राजस्थान, छत्तीसगढ, तेलंगणा आणि मिझोराम या पाच राज्यांमधील विधानसभा निवडणुकीचा कार्यक्रम जाहीर

मध्यप्रदेश, छत्तीसगड, राजस्थान, मिझोरम आणि तेलंगणा या पाच राज्यांच्या विधानसभा निवडणुकांचा कार्यक्रम आज जाहीर झाला. मध्यप्रदेशमध्ये 17 नोव्हेंबर, छत्तीसगडमध्ये 7 आणि 17, नोव्हेंबर, राजस्थानमध्ये 23 नोव्हेंबर, मिझोरममध्ये 7 नोव्हेंबर आणि तेलंगणामध्ये 30 नोव्हेंबरला मतदान होणार आहे. पाचही राज्यांची  मतमोजणी 3 डिसेंबरला रोजी होणार आहे. पाच राज्यात सोळा कोटीपेक्षा अधिक मतदार आहे. पाच राज्यात 679 जागांवर मतदान होणार आहे. 60 लाख युवा मतदार पहिल्यांदा मतदान करणार आहे. मतदानासाठी नोंदणी  करणाऱ्यांमध्ये  महिलांची संख्या जास्त आहे. आदिवासी भागात PVTG मतदान केंद्राची सोय करण्यात  आली आहे. ज्येष्ठ नागरिकांना व्होट फ्रॉम होम करता येणार आहे. या पाच राज्यात आचारसंहिता लागू करण्यात येणार आहे. मिझोरममध्ये साडे आठ लाख, छत्तीगडमध्ये 2.03 कोटी, मध्य प्रदेशमध्ये 5.6 कोटी, राजस्थानमध्ये 5.25 कोटी आणि तेलंगणामध्ये 3.17 कोटी मतदार मतदान करणार आहेत. 

कोणत्या राज्यात कधी मतदान- 
मिझोरम - 7 नोव्हेंबर रोजी मतदान
छत्तीसगड - 7  आणि 17 नोव्हेंबर रोजी मतदान
मध्यप्रदेश - 17 नोव्हेंबर रोजी मतदान
राजस्थान - 23 नोव्हेंबर रोजी मतदान
तेलंगाणा -  30 नोव्हेंबर रोजी मतदान
पाच राज्यांचा निकाल - 3 डिसेंबर रोजी

   पाच राज्यांमध्ये एकूण १.७७ लाख मतदान केंद्रांवर मतदान प्रक्रिया पार पडेल. या पाच राज्यांमधील निवडणुकांच्या निमित्ताने सत्ताधारी भाजप आणि विरोधातील इंडिया आघाडी यांच्यात पहिल्यांदाच थेट लढत होईल. त्यामुळे दोन्ही बाजूंसाठी या निवडणुका अत्यंत महत्त्वपूर्ण आणि प्रतिष्ठेच्या ठरणार आहेत. या पाचही राज्यांच्या निवडणुकीत मोदी फॅक्टर अजूनही कितपत प्रभावी आहे, याची चाचपणी होईल. जातीनिहाय जनगणना, शेतकऱ्यांचे प्रश्न, महागाई आणि अँटी-इन्कम्बन्सी हे घटकही पाच राज्यांमधील विधानसभा निवडणुकांचे भवितव्य ठरवतील. सलग तिसऱ्यांदा लोकसभा निवडणूक जिंकण्याचा मनसुबा असलेल्या भाजप आणि पंतप्रधान नरेंद्र मोदी यांच्यासाठी या पाच राज्यातील विधानसभा निवडणूक एकप्रकारे आगामी लोकसभा निवडणुकीची लिटमस टेस्ट ठरणार आहे.

     मध्य प्रदेशमध्ये मतदान १७ नोव्हेंबरला होणार आहे. सर्व राज्यांचे निवडणुकीचे निकाल ३ डिसेंबरला लागतील. निवडणूक आयोगानुसार, एकाच टप्प्यात मिझोरममध्ये ७ नोव्हेंबरला आणि तेलंगणात ३० नोव्हेंबरला मतदान होणार आहे. पाचही राज्यांचे निकाल ३ डिसेंबरला लागणार आहेत. मुख्य निवडणूक आयुक्त म्हणाले की, या राज्यांमध्ये एकूण 16.14 कोटी मतदार आहेत. यामध्ये ८.२ कोटी पुरुष आणि ७.८ कोटी महिला मतदार असतील. यावेळी 60.2 लाख नवीन मतदार प्रथमच मतदान करणार आहेत.

    पाच राज्यांतील 679 विधानसभा जागांसाठी 1.77 लाख मतदान केंद्रे उभारण्यात आली आहेत. 60.2 लाख नवीन मतदार पहिल्यांदाच मतदान करणार आहेत. त्यांचे वय १८ ते १९ या दरम्यान आहे. 15.39 लाख मतदार असे आहेत ज्यांना 18 वर्षे पूर्ण होत आहेत. 17734 मॉडेल बूथ आणि 621 मतदान केंद्रे दिव्यांग कर्मचाऱ्यांद्वारे व्यवस्थापित केली जातील. 8192 मतदान केंद्रांवर महिला कमान सांभाळतील. 1.01 लाख मतदान केंद्रांवर वेबकास्टिंग होणार आहे. आदिवासींसाठी खास बूथ असतील. दोन किलोमीटर परिसरात मतदान केंद्रे असतील. छत्तीसगड-ओडिशा सीमेवरील चांदमेता आणि जगदलपूर बस्तरमधील तुलसी डोंगरी हिल भागात पहिल्यांदाच मतदान केंद्र उभारण्यात आले आहे. पूर्वी गावकऱ्यांना मतदानासाठी आठ किमी पायपीट करून बूथपर्यंत जावे लागत होते. राजस्थानमधील माझोली बारमेरमध्ये बूथ 5 किमी अंतरावर होते. 2023 च्या निवडणुकीसाठी 49 मतदारांसाठी नवीन बूथ बांधण्यात आले आहे. सी व्हिजिल अॅपच्या माध्यमातून निवडणुकीच्या कामांवर लक्ष ठेवले जाणार आहे. अॅपच्या माध्यमातून लोकांना तक्रार करता येणार आहे. यावेळी कोणत्या राज्यात किती मतदार- मध्य प्रदेश - 5.6 कोटी, राजस्थान - 5.25 कोटी, तेलंगणा - 3.17 कोटी, छत्तीसगड - 2.03 कोटी, मिझोरम - 8.52 लाख इतकी आहे.

     दरम्यान राजस्थान, मध्य प्रदेश आणि छत्तीसगडमध्ये आप काँग्रेसविरोधात निवडणूक लढवत आहे. भाजपच्या विरोधात स्थापन झालेल्या भारताच्या विरोधी आघाडीमध्ये काँग्रेस आणि आप या दोन्ही पक्षांचा समावेश आहे. मात्र विधानसभा निवडणुकीत दोघेही एकमेकांविरुद्ध लढत आहेत. 2018 मध्ये, आम आदमी पार्टीने छत्तीसगडमध्ये 85 जागा (0.85 मत टक्के), मध्य प्रदेशात 208 (0.66 मत टक्के), राजस्थानमध्ये 142 (0.38 मत टक्के), तेलंगणात 41 (0.06 मत टक्के) जागा लढवल्या पण कुठेही विजय मिळवला नाही. आढळले. मागील कामगिरीचा विचार करता या राज्यांमध्ये काँग्रेसला आपकडून कोणतेही नुकसान होण्याची शक्यता नाही.

मध्य प्रदेश- 2018 मध्ये कमलनाथ 15 महिने मध्य प्रदेशचे मुख्यमंत्री होते, राजीनामा दिल्यानंतर शिवराज मुख्यमंत्री झाले. मध्य प्रदेशात गेल्या विधानसभा निवडणुकीनंतर बरेच राजकीय नाट्य रंगले होते. निवडणूक निकालात काँग्रेसला भाजपपेक्षा पाच जागा जास्त मिळाल्या होत्या. काँग्रेसला 114 तर भाजपला 109 जागा मिळाल्या होत्या. बसपाने दोन तर सपाने एक जागा जिंकली. युती करून काँग्रेसने बहुमताचा 116 आकडा गाठला आणि कमलनाथ राज्याचे मुख्यमंत्री झाले. काँग्रेसचे सरकार केवळ 15 महिने टिकू शकले. प्रत्यक्षात काँग्रेसच्या २२ आमदारांनी राजीनामा दिला. यात सहा मंत्र्यांचा सहभाग होता. सभापतींनी मंत्र्यांचे राजीनामे स्वीकारले. राजीनाम्यामुळे कमलनाथ सरकार अल्पमतात आले. प्रकरण सर्वोच्च न्यायालयात पोहोचले, न्यायालयाने कमलनाथ सरकारला फ्लोअर टेस्ट करण्याचे आदेश दिले. पण फ्लोर टेस्टपूर्वी कमलनाथ यांनी मुख्यमंत्रिपदाचा राजीनामा दिला. नंतर भाजपने बंडखोर आमदारांचा समावेश करून 127 आमदारांची संख्या वाढवली आणि सरकार स्थापन केले. शिवराजसिंह चौहान चौथ्यांदा राज्याचे मुख्यमंत्री झाले.

राजस्थान- राजस्थानमध्ये विधानसभेच्या एकूण 200 जागा आहेत. राजस्थानमध्ये 25 वर्षांपासून प्रत्येक वेळी सरकार बदलते. 2018 मध्ये येथे विधानसभेच्या 199 जागांसाठी निवडणूक झाली होती. अलवरच्या रामगढ मतदारसंघातील बसपाचे उमेदवार लक्ष्मण सिंह यांचे हृदयविकाराच्या झटक्याने निधन झाले. त्यामुळे एका जागेवरील निवडणूक पुढे ढकलण्यात आली. १९९ जागांवर झालेल्या निवडणुकीत काँग्रेसला ९९ जागा मिळाल्या होत्या. एक जागा मिळालेल्या काँग्रेसला येथे आरएलडीने पाठिंबा दिला. अशा प्रकारे काँग्रेसने 100 जागा मिळवून सरकार स्थापन केले. नंतर, 2019 मध्ये झालेल्या रामगढ जागेच्या निवडणुकीतही काँग्रेसचा उमेदवार विजयी झाला आणि काँग्रेसला 101 जागांवर नेले. काँग्रेसने अशोक गेहलोत यांना राज्याचे मुख्यमंत्री केले.

छत्तीसगड- छत्तीसगडमध्ये 2018 च्या विधानसभा निवडणुकीत 15 वर्षांनी काँग्रेस पुन्हा सत्तेत आली. 90 जागांवर झालेल्या विधानसभा निवडणुकीच्या निकालात काँग्रेसला दोन तृतीयांश बहुमत मिळाले. भाजपला केवळ 15 तर काँग्रेसला 68 जागा मिळाल्या. नंतर काही आमदारांनी पक्ष बदलला. सध्या छत्तीसगडमध्ये काँग्रेसचे ७१ आमदार आहेत, भाजपचे १३ आमदार आहेत, बसपाकडे दोन, जनता काँग्रेस छत्तीसगड पक्षाचे तीन आमदार आहेत आणि एक जागा रिक्त आहे. राज्याचे विद्यमान मुख्यमंत्री भूपेश बघेल आहेत.

तेलंगणा- तेलंगणात 2018 च्या विधानसभा निवडणुकीत भाजपला केवळ एक जागा मिळाली होती. सध्याचे मुख्यमंत्री के चंद्रशेखर राव यांच्या पक्ष टीआरएस TRS (पक्षाचे नाव तेलंगणा राष्ट्र समिती वरून बदलून 2022 मध्ये भारत राष्ट्र समिती असे करण्यात आले) यांना सर्वाधिक 88 जागा मिळाल्या होत्या. तर काँग्रेसला १९ जागा मिळाल्या. राजस्थान, मध्य प्रदेश आणि छत्तीसगडमध्ये आप काँग्रेसविरोधात निवडणूक लढवत आहे. भाजपच्या विरोधात स्थापन झालेल्या भारताच्या विरोधी आघाडीमध्ये काँग्रेस आणि आप या दोन्ही पक्षांचा समावेश आहे. मात्र विधानसभा निवडणुकीत दोघेही एकमेकांविरुद्ध लढत आहेत. 2018 मध्ये, आम आदमी पार्टीने छत्तीसगडमध्ये 85 जागा (0.85 मत टक्के), मध्य प्रदेशात 208 (0.66 मत टक्के), राजस्थानमध्ये 142 (0.38 मत टक्के), तेलंगणात 41 (0.06 मत टक्के) जागा लढवल्या पण कुठेही विजय मिळवला नाही. आढळले. मागील कामगिरीचा विचार करता या राज्यांमध्ये काँग्रेसला आपकडून कोणतेही नुकसान होण्याची शक्यता नाही. सध्या विधानसभेच्या 119 जागांपैकी 101 आमदार आहेत. असदुद्दीन ओवेसी यांच्या पक्ष एआयएमआयएमकडे 7 आमदार आहेत, तर काँग्रेसकडे पाच, भाजपकडे तीन, एआयएफबीकडे एक, एक नामनिर्देशित आणि एक अपक्ष आमदार आहे.

मिझोराम- मिझोराममध्ये 2018 च्या विधानसभा निवडणुकीत मिझो नॅशनल फ्रंट (MNF) 10 वर्षांनी परतले. एकूण 40 जागांवर झालेल्या निवडणुकीत एमएनएफला 26 तर काँग्रेसला पाच जागा मिळाल्या. याशिवाय झोराम पीपल्स मुव्हमेंटला आठ जागा मिळाल्या असून एक जागा भाजपच्या वाट्याला गेली आहे. सत्ताधारी मिझो नॅशनल फ्रंट पक्षाने झोरमथांगा यांना मुख्यमंत्री केले. मिझो नॅशनल फ्रंटकडे सध्या २८ आमदार आहेत. काँग्रेसचे पाच, झोराम पीपल्स मूव्हमेंटचे एक, भाजपचे एक आणि पाच अपक्ष आहेत.

Mr. Chandrakant Bhujbal

POLITICAL RESEARCH & ANALYSIS BUREAU (PRAB) PUNE
पॉलिटीकल रिसर्च अ‍ॅण्ड अ‍ॅनालिसेस ब्युरो (प्राब)

=============================

"महाराष्ट्रातील रणसंग्राम" पुस्तकाच्या प्रकाशनपूर्व नोंदणीसाठी-

https://www.instamojo.com/@bhujbalchandrakant/

पुस्तक किंमत-1000/-रु.

प्रकाशनपूर्व सवलतीची किंमत-750/-रु.

=============================

"महाराष्ट्रातील राजकारण" 

https://prabindia.blogspot.com/2021/12/blog-post_26.html