Kasba Bypoll Election Result 2023; 32 वर्षांनंतर कसब्यात निकालाची पुनरावृत्ती, भाजपच्या गडाला सुरुंग!

काँग्रेसचे रविंद्र धंगेकर विजयी; भाजपचे रासने यांचा दारूण पराभव

कसबापेठ विधानसभा मतदारसंघातील पोट निवडणूक 2023 निकाल

संपूर्ण महाराष्ट्राचे लक्ष वेधून घेतलेल्या कसबापेठ पोटनिवडणुकीत काँग्रेस उमेदवार रवींद्र धंगेकर यांनी भाजपच्या हेमंत रासने यांचा दारूण पराभव केला. तब्बल 28 वर्षांपासून भाजपच्या ताब्यात असलेल्या गडाला रवींद्र धंगेकर यांनी सुरुंग लावला आहे. या मतदारसंघात 32 वर्षांनंतर कसब्यात निकालाची पुनरावृत्ती झाली आहे. पराभवाची चाहूल लागताच विशिष्ट समाजाला गुलाबी गोडी लावण्याचा भाजपचा प्रयत्न अयशस्वी ठरल्याने पदाधिकारी तोंडघशी पडले आहेत. दरम्यान पहिल्या फेरीपासून अगदी शेवटच्या २१ व्या फेरीपर्यंत रवींद्र धंगेकर यांनी आघाडी कायम ठेवली. दुसऱ्या आणि तिसऱ्या फेरीचा अपवाद वगळता प्रत्येक फेरीत धंगेकर रासनेंना वरचढ ठरले. शनिवार-सदाशिव आणि नारायण पेठ जो भाजपचा बालेकिल्ला मानला जायचा त्यातही जनेतने धंगेकरांना साथ दिली. अपेक्षेप्रमाणे रविवार-शुक्रवार पेठ तसेच लोहियानगर आणि मोमिनपुरा भागातून रवींद्र धंगेकर यांच्यावर जनतेने विश्वास ठेऊन त्यांना भरघोस मतदान केले. अखेर रवींद्र धंगेकर यांनी हेमंत रासने यांना 10 हजार 915 मतांनी पराभवाची धूळ चारत विधानसभेत पाऊल ठेवले आहे.

     मतदारांना गृहित धरणे भाजपला महागात पडले आहे. कसबापेठ पोटनिवडणुकीतील महाविकास आघाडीचा विजय आगामी काळातील निवडणुकांसाठी अनुकूल ठरणार आहे. त्यामुळे महाविकास आघाडीत आनंदाचे वातावरण निर्माण झाले आहे. भाजपचे अनेक दिग्गज नेते मैदानात असताना आणि दुसरीकडे स्वत: मुख्यमंत्री एकनाथ शिंदे यांनी आपली संपूर्ण ताकद झोकून दिल्यानंतरही रविंद्र धंगेकर यांनी ही किमया नेमकी कशी साधली, याबाबत आता राज्यभरात चर्चा सुरू झाली आहे. 

     पुणे महापालिकेत तब्बल ५ वेळा नगरसेवक म्हणून निवडून आलेल्या रविंद्र धंगेकर यांचा जनसंपर्क कमालीचा आहे. अगदी रात्री १२ वाजताही एखाद्या नागरिकाने मदतीसाठी फोन केला तर धंगेकर यांच्याकडून त्याला प्रतिसाद दिला जातो, अशी त्यांची मतदारसंघात ख्याती आहे. तसंच इतक्या वर्ष नगरसेवक म्हणून काम करूनही चारचाकी गाडीचा वापर न करता ते दुचाकीनेच मतदारसंघात फिरणे पसंत करतात. त्यामुळे नागरिकांचे नेमके काय प्रश्न आहेत, हे जाणून घेत त्याची सोडवणूक करण्यासाठी सतत प्रयत्नशील असलेल्या धंगेकर यांची लोकांची असलेली नाळ अधिकच घट्ट झाली त्यामुळे त्यांना पराभूत करणे भाजपला जिकरीचे गेले. तीन दशकांपूर्वी म्हणजे १९९१ मध्ये पोटनिवडणुकीत गिरीश बापट यांचा पराभव काँग्रेसचे वसंत थोरात यांनी केला होता. आता त्याची पुनरावृत्ती झाली आहे. मात्र यावेळी कारणे वेगळी आहेत. पोटनिवडणुकीत सत्ताधारी जिंकतात असे सर्वसाधारणपणे मानले जाते. मात्र कसब्यातील हा पराभव भाजपच्या जिव्हारी लागणार आहे. 

     जनतेने माझ्यावर मतांचा पाऊस पाडला. खरंतर पहिल्या दिवसांपासून जनतेने ही निवडणूक हातात घेतली होती. कामाचा माणूस निवडून द्यायचा हे जनतेने ठरवलं होतं. जनतेने माझ्यावर आता मोठी जबाबदारी टाकलीये. जनतेच्या आशा आकांक्षा पूर्ण करण्यासाठी इथून पुढच्या सव्वा वर्षात १८-१८ तास काम करेन, अशी प्रतिक्रिया विजयी उमेदवार रवींद्र धंगेकर यांनी दिली आहे. तर जनतेचा कौल मला मान्य आहे. मी कुठे कमी पडलो, याचे मी आत्मचिंतन करेल. भाजप नेतृत्वाने मला उमेदवारी दिली. माझ्यावर विश्वास टाकला, याबद्दल नेतृत्वाचे मी आभार मानतो. धंगेकरांना विजयासाठी शुभेच्छा देतो अशी प्रतिक्रिया भाजपचे पराभूत उमेदवार हेमंत रासने यांनी व्यक्त केली आहे.

कसबापेठ विधानसभा मतदारसंघ मतमोजणीतील टप्पे निहाय मते-

Candidate	Party	Round 1	Round 2	Round 3	Round 4	Round 5	Round 6	Round 7	Round 8	Round 9
Dhangekar Ravindra Hemraj	INC	5844	2751	2526	4389	4131	3431	2774	4623	4232
Hemant Narayan Rasane	BJP	2863	4095	3709	3111	2641	3930	4270	2554	3085
Tukaram Namdeo Daphal	SSP	13	3	3	5	3	7	7	5	11
Baljeet Singh Kochhar	PRP	6	0	2	1	4	2	1	1	1
Ravindra Vitthalrao Vedpathak	RMP	0	5	1	0	1	1	3	5	2
Anil Hatagale	IND	5	4	5	4	1	4	3	2	4
Abhijit Wamanrao Awade-Bichukale	IND	4	0	0	2	7	1	2	3	1
Amol S. Tujare	IND	0	1	1	0	1	3	2	1	1
Anand Kanhaiyalal Dave	IND	12	31	32	11	4	23	30	22	5
Ingale Ajit Pandurang	IND	0	0	1	2	0	0	2	0	4
Oswal Suresh Babulal	IND	2	3	2	3	4	1	6	5	1
Khisal Jalal Jafri (Laddu)	IND	4	3	0	0	2	1	0	1	2
Mote Chandrakant Rambhaji	IND	0	2	0	3	0	2	1	3	3
Riyaz Sayyadali Sayyad	IND	9	0	0	2	3	1	2	4	3
Santosh Choudary	IND	4	1	2	3	6	2	4	2	3
Husen Nasaruddin Shaikh	IND	5	4	4	19	13	5	6	14	14
NOTA	NOTA	86	84	95	97	52	80	113	64	56
Total		8857	6987	6383	7652	6873	7494	7226	7309	7428

Round 10	Round 11	Round 12	Round 13	Round 14	Round 15	Round 16	Round 17	Round 18	Round 19	Round 20	Total Votes	% of Votes
3585	2925	3885	3482	3845	3666	4160	3701	4139	4093	1012	73194	53.00
3764	3919	2863	3233	3382	2944	2740	2757	2789	2845	750	62244	45.07
10	4	10	7	12	8	10	18	6	9	1	152	0.11
3	1	7	7	2	3	5	2	1	1	0	50	0.04
1	1	3	5	2	3	1	3	1	2	0	40	0.03
1	3	6	7	4	14	14	22	1	3	1	108	0.08
4	7	3	4	0	2	3	3	0	1	0	47	0.03
1	0	2	2	2	4	2	3	1	2	2	31	0.02
33	20	8	9	15	2	4	1	4	28	2	296	0.21
1	0	5	0	1	2	5	2	1	0	0	26	0.02
10	3	0	5	5	2	1	4	2	1	0	60	0.04
0	3	1	1	1	2	5	1	9	10	2	48	0.03
1	2	5	3	1	2	3	4	2	0	1	38	0.03
3	1	4	7	5	0	3	6	5	4	0	62	0.04
1	3	3	10	6	6	5	5	2	3	1	72	0.05
11	11	23	20	13	9	15	22	12	15	3	238	0.17
90	81	76	104	60	43	52	41	49	56	18	1397	1.01
7519	6984	6904	6906	7356	6712	7028	6595	7024	7073	1793	138103	100%

२७ बनावट मतदान

कसबा पोटनिवडणुकीसाठी झालेल्या मतदानाची मतमोजणी गुरुवारी (२ मार्च) झाली. त्यानुसार या मतदारसंघात १४०१ जणांनी ‘नोटा’ पर्याय वापरला, तर २२ मते बाद झाली आहेत. तसेच ११ अपक्षांना मिळून एकूण १०३२ मते मिळाली आहेत. कसबा पोटनिवडणुकीत महाविकास आघाडीचे उमेदवार काँग्रेसचे रवींद्र धंगेकर यांनी भाजपच्या हेमंत रासने यांच्यावर विजय मिळविला. या मतदार संघात दोन लाख ७५ हजार ७१७ मतदार आहेत. त्यापैकी एक लाख ३६ हजार ९८० मतदारांनी मतदानाचा हक्क बजावला. या निवडणुकीसाठी ५१.६ टक्के मतदान झाले होते. त्यापैकी धंगेकर यांना ७३ हजार ३०९, तर रासने यांना ६२ हजार ३९४ मते मिळाली. काँग्रेस, भाजप व्यतिरिक्त सैनिक समाज पक्षाचे तुकाराम डाफळ यांना १५३, प्रभुद्ध रिपब्लिक पार्टीचे बलजितसिंग कोच्चर यांना ५१, राष्ट्रीय मराठा पक्षाचे रवींद्र वेदपाठक यांना ४१ मते मिळाली. बिचकुलेला ४७ मते ‘बिग बॉस’फेम अभिजीत बिचुकले याने या मतदार संघात अपक्ष म्हणून अर्ज भरला होता. त्याला ४७ मते मिळाली. याशिवाय ११ अपक्षांना मिळून १०३२ मते मिळाली. २२ मते बाद ठरली, तर २७ बनावट मतदान झाले अशी माहिती कसबा निवडणूक निर्णय अधिकारी स्नेहा किसवे-देवकाते यांनी दिली.

भाजपला अतिआत्मविश्वास नडला

मतदारांना गृहीत धरणे, अति आत्मविश्वास, लादण्यात आलेला उमेदवार, त्यातून निर्माण झालेली नाराजी, निवडणुकीत अवलंबलेली साम, दाम, दंड, रणनीती, मतदारांना दाखविण्यात आलेली प्रलोभने, वैयक्तिक जनसंपर्काचा अभाव आदी कारणांमुळे कसबा विधानसभा पोटनिवडणुकीत भारतीय जनता पक्षाचे उमेदवार हेमंत रासने यांचा पराभव झाला. प्रचारात जुन्या जाणत्यांना डावलल्याची किंमतही भाजपला मोजावी लागली.

हिंदू महासभेच्या आनंद दवेंच डिपॉझिट जप्त

ब्राह्मण समाजाच्या मतांवर भिस्त असलेल्या हिंदू महासभेच्या आनंद दवेंच डिपॉझिट जप्त झाले आहे. त्यांना केवळ 296 एवढी मते मिळाली.  उठसुठ हिंदू आणि ब्राह्मण समाजाचा नेता म्हणून प्रसारमाध्यमांवर इशारा देणारे दवे यांचे जनमत मतपेटीतून दिसून आल्याने त्यांचा किती प्रभाव आणि राजकीय मूल्य आहे हे स्पष्ट झाले आहे. नोटा आणि आनंद दवे यांची मते एकत्र केली तरी भाजपचे विजयाचे गणित पूर्ण होऊ शकत नाही. त्याप्रमाणेच अभिजीत बिचुकले यांना अवघी 47 मते मिळाली. यांच्यासह कसब्यातील डिपॉझिट जप्त झालेल्या उमेदवारांची नावे पुढीलप्रमाणे आहेत. तुकाराम ढपाळ, बलजित सिंह कोचर, रविंद्र वेदपाठक, अमोल तुजारे, पांडुरंग इंगळे, चंद्रकांत मोटे, संतोष चौधरी. 

कसबा पेठ विधानसभा पोट निवडणूक-2023 भागाप्रमाणे सविस्तर निकाल
मतदान केंद्र	कॉंग्रेस	भाजप	मताधिक्य		अपक्ष			नोटा	एकूण वैध	एकूण
	धंगेकर	रासने	धंगेकर	रासने	बिचकुले	दवे	अन्य अपक्ष
सदाशिव पेठ	9167	12058		2891	9	81	115	284	21714	21747
कसबा पेठ	8067	3899	4168		6	14	51	112	12149	12172
महात्मा फुले पेठ	7101	4510	2591		4	12	105	91	11823	11852
भवानी पेठ	6813	5805	1008		4	4	86	67	12779	12806
शुक्रवार पेठ	5683	6217		534	6	45	56	183	12190	12206
बुधवार पेठ	5459	4261	1198		2	20	30	106	9878	9892
घोरपडे पेठ	4758	2861	1897		0	4	36	59	7718	7737
रविवार पेठ	4696	3220	1476		2	9	32	57	8016	8026
गणेश पेठ	4268	2680	1588		0	5	34	60	7047	7058
गुरुवार पेठ	3919	3130	789		0	28	35	61	7173	7183
शनिवार पेठ	3142	4944		1802	0	37	23	112	8258	8264
रास्ता पेठ	2885	1800	1085		6	4	21	36	4752	4761
दत्तवाडी	2443	1291	1152		2	3	25	48	3812	3827
सेनादत्त पेठ	2022	2290		268	6	8	15	41	4382	4393
नारायण पेठ	1590	2548		958	0	20	11	70	4239	4241
नवी पेठ	685	456	229		0	2	5	6	1154	1156
दांडेकरपूल	496	274	222		0	0	7	4	781	782
Total EVM	73194	62244	17403	6453	47	296	687	1397	137865	138103
Total Postal Ballot	115	150			0	1	8	4	278	300
Votes Polled	73309	62394			47	297	695	1401	138143	138403
Rejected Votes 22

डिपॉझिट कधी जप्त होते 

लोकसभा आणि विधानसबा निवडणुकीमध्ये सामान आणि एससी-एसटी वर्गातील उमेदवारांसाठी वेगवेगळी अनामत रक्कम निश्चित केलेली आहे. तर राष्ट्रपती आणि उपराष्ट्रपती निवडणुकीसाठी सर्व वर्गातील उमेदवारांसाठीत सारखीच अनामत रक्कम निश्चित केलेली असते. लोकसभा निवडणुकीत सामान्य वर्गातील उमेदवाराला २५ हजार तर एससी-एसटी वर्गातील उमेदवारांना १२ हजार ५०० रुपये डिपॉझिट रक्कम जमा करावी लागते. तर विधानसभा निवडणुकीती सामान्य वर्गातील उमेदवारांना १० हजार आणि एससीएसटी वर्गातील उमेदवारांनी ५ हजार रुपये जमा करावे लागतात. निवडणूक आयोगाच्या नियमानुसार जर कुठल्याही उमेदवाराला त्या जागेवर पडलेल्या एकूण मतांपैकी १/६ म्हणजेच १६.६६ टक्के मते मिळाली नाहीत तर त्यांची अनामत रक्कम जप्त केली जाते. जर कुठल्याही जागेवर १ लाख मते पडली आणि तिथे पाच उमेदवारांना १६ हजार ६६६ पेक्षा कमी मते मिळाती तर त्या सर्वांची अनामत रक्कम जप्त केली जाते. निवडणूक लढवणाऱ्या उमेदवारांना आपले डिपॉझिट वाचवण्यासाठी १/६ मते मिळवण्याची आवश्यकता असते. उमेदवाराला जेव्हा एकूण मतदानाच्या १/६ टक्क्यांपेक्षा मते मिळतात तेव्हा त्यांची डिपॉझिट रक्कम परत केली जाते.- जिंकणाऱ्या उमेदवरालाही त्याची डिपॉझिट रक्कम परत दिली जाते. त्याला १/६ टक्क्यांहून कमी मते मिळाली तरी ही रक्कम परत केली जाते. मतदान सुरू होणयापूर्वी जर कुठल्याही उमेदवाराचा मृत्यू झाला तर त्याच्या नातेवाईकांना अनामत रक्कम परत केली जाते. उमेदवाराचं नामांकन रद्द झाल्यावर किंवा उमेदवारी अर्ज मागे घेतल्यावर डिपॉझिट रक्कम परत केली जाते.

Mr. Chandrakant Bhujbal

POLITICAL RESEARCH & ANALYSIS BUREAU (PRAB) PUNE
पॉलिटीकल रिसर्च अ‍ॅण्ड अ‍ॅनालिसेस ब्युरो (प्राब)

"महाराष्ट्रातील राजकारण" 

https://prabindia.blogspot.com/2021/12/blog-post_26.html